این دو " یک میلیارد" مبهم
هفته پیش دو فوریت طرحی در مجلس شورای اسلامی به رای گذاشته شد با این مضمون که برای نجات دریاچه ارومیه دولت یک میلیارد متر مکعب آب را از دو رودخانه سیلوه پیرانشهر و ارس به این دریاچه پمپاژ کند. این طرح البته تصویب نشد و ظاهراً برای بررسی بیشتر به کمیسیون مرتبط برگشت. نایب رئیس مجلس صراحتاً کارشناسی نبودن طرح را دلیل عدم تصویب آن دانست و از کارشناسان دعوت کرد برای بررسی بیشتر این طرح با مجلس و وزارت نیرو همکاری کنند. آنچه که آقای باهنر گفته، البته خود بر می تابد طرح موصوف چقدر ناپخته و خام به مجلس رفته. با این وجود حتی فقط مرور کلیات طرح نیز نشان می دهد که ماجرا فقط ضعف کارشناسی نیست، در این طرح به واقع ما با نقض بدیهیات علوم محیطی روبرو هستیم:
- رودخانه ها یا به یک حوزه آبگیر داخلی می ریزند یا خارجی، آنچه که در مورد دو رودخانه سیلوه و ارس نیز صادق است، پمپاژ چنان حجم آبی از این دو رود یا حوزه آبگیر و مصب آنها را با بحران روبرو می کند، یا ما را درگیر چالش های بین المللی خواهد کرد. همین الان هم چالش بزرگ ما با چهار کشور دیگر حوزه خزر این است که آنها می خواهند در این دریا بازی را به عرصه اقتصاد و بهره برداری بکشانند، ما به عرصه زندگی و محیط زیست. کاهش آب ورودی یکی از بزرگترین رودخانه های منتهی به خزر، آیا آنها را مجاب به بی اعتنایی به بازی ما و گسترش بازی خودشان نخواهد کرد؟
- جایی را خشکاندن برای جبران کم آبی جای دیگر، منطبق با کدام منطق نه فقط محیطی، بلکه عقلی است؟
- پمپاژ، بله، پمپاژ. یعنی لوله و بتون و آهن و دستگاه وتسمه و نقاله وغیره. بلایی را که با دستکاری خامدستانه در طبیعت ایجاد کرده ایم، می خواهیم با دستکاری افزونتر جبران کنیم! دریاچه ارومیه حق خودش را می خواهد. ارس و سیلوه رگ حیات جاهای دیگری هستند. دریاچه ارومیه حقابه طبیعی را که با سد سازی بی رویه از آن دریغ کرده ایم، می خواهد. احتیاجی هم به پروژه های پیچ در پیچ پر هزینه نیست. کافی است که تعدادی از چند ده سد موجود را خلع اثر کرده و آب پشت آنها را در دریاچه رها کنیم. اما ظاهراً مشکل این است که انجام این کار سدسازی های بعدی را با تردید روبرو می کند و البته جذابیت اقتصادی، پمپاژ، بله، پمپاژ را ندارد.
- ممکن است گفته شود رها کردن آب پشت سدها به اقتصاد محلی منطقه لطمه می زند. واقعاً چقدر لطمه می زند؟ به گفته نماینده ارومیه در مجلس، دریاچه ارومیه تا حداکثر سه سال دیگر کاملاً خشک می شود. وی اشاره کرده به محض خشکیدن دریاچه به واسطه آغاز وزش بادهای نمک، زندگی در حداقل پنج شهر بزرگ منطقه ناممکن خواهد شد. آیا خسارت تعطیل کردن چند سد از خسارت متروک شدن چندین شهر و صدها روستا وبی خانمان شدن میلیونها نفر از هم میهنان ما بیشتر است؟
- چند وقت پیش دولت گفته بود یک میلیارد دلار اختصاص داده به حل مسئله ریزگرد. یک میلیارد دلاری که هرگز مشخص نشد به چه صورت می خواهد مشکل ریزگرد را حل کند. اگر دولت چنان پولی دارد، چه بهتر که همین الان آن را صرف مشکل بزرگتر، نزدیکتر و زیانبارتر خشکیدن دریاچه ارومیه کند. اما نه با طراحی پروژه های ضد محیطی و ضد طبیعت تازه، همچون آنچه که هفته گذشته از صحن مجلس برگشت خورد.